Zombi Şirketler Ekonomisi: Borçla Ayakta Kalan Devler

Ekonomide, battığı halde ayakta duran devasa firmalar olarak tanımlanan zombi şirketler, borçla yaşamaya devam ederler. Kar etmekte zorlanırlar; fakat bankalardan aldıkları kredilerle kendilerine eskiye oranla daha uzun bir ömür sağlarlar. Görünürde güçlü görünüp, perde arkasında ise sürekli borç sarmalını döndürürler. Bu yüzden ekonomide yapısal bir risk olarak kabul edilirler.

Zombi şirket nedir? Normalde kapanması gereken, ancak finansal desteklerle hayatta kalmayı sürdürmüş olan şirketlerdir. Nakit akışı yeterli olsa da borçlarını çeviremezler ve uzun vadeli büyümeyi yakalamamazlar. Bu durum, kaynakların verimsiz kullanımına ve ekonomide yavaşlatıcı bir etkiye yol açar. Düşünülmesi gereken yön, ucuz krediler, devlet yardımları veya borç yapılandırmaları sayesinde ayakta kalabilmeleridir. Kısacası, hayatta kalıyor gibi görünürler, fakat sürdürülebilirlikleri sınırlıdır.

Neden bu şekilde adlandırılırlar? İçten içe ölüdürler; tam olarak büyümeyi başaramazlar ve yok olmayı da hemen tetiklemezler. Yürüyen ölü benzetmesi de bu durumu özetler. Hayatta oldukları izlenimini verirler; ancak finansal beslenmeleri borçlarla sürdürürler. Bu benzetme, ekonomistlerin ve yatırımcıların durumlarını hızlıca kavraması için kullanılan etkili bir anlatım aracıdır.

Hangi sektörlerde görünürler? Sermaye yoğun ve nakit akışının uzun döngüler halinde gerçekleştiği sektörlerde daha sık karşımıza çıkarlar. Enerji, inşaat, havacılık ve perakende bu bağlamda öne çıkan alanlardır; çünkü büyük yatırımlar sonucunda işler bozulduğunda borçlanmaya yönelme ihtimalleri yüksektir. Zaman zaman teknoloji ve üretim alanlarında da zombi örnekleri görülebilir. Genel olarak, uzun vadeli nakit döngüsüne sahip sektörler bu türe uygun iklim sunar.

Ekonomiye etkileri neler? Zombi şirketler, kaynakların verimli kullanılmasını engelleyerek sağlıklı firmaların krediye erişimini zorlaştırır. Bu durum inovasyonu yavaşlatır ve yeni girişimlerin büyümesini sınırlayabilir. Ayrıca bankaların kredilerini verimsiz sektörlere yönlendirme riski nedeniyle ekonomik büyümeyi baskılar. Uzun vadede yüksek borç yükü ve verimsiz üretim, finansal istikrarı tehdit eder. Sonuç olarak, görünmez olabilirler ama ekonomik riski artıran önemli aktörler olarak kalırlar.

Türkiye özelinde durum IMF’nin 2023 raporuna göre Türkiye, özel şirketler arasında zombi şirket oranında dünyada ilk sırada yer alıyor. Ekonomi sahnesinde borçla ayakta kalan bu muhteşem görünüm, ticarette önemli riskler doğuruyor. Kaynaklar yeterince verimli kullanılamıyor ve süreçler bazen tıkanan bir otobüs gibi ilerliyor. Özellikle enflasyon yüksektir, kur dalgalanmaları ve faizler şirketleri teknik iflas noktasına sürükleyebiliyor. Bankalar ve devlet desteğiyle bu zombi benzeri yapılar nefes almaya devam etse de, uzun vadede bu “ayakta kalıyor gibi yapmak” yaklaşımı sıkıntı doğuruyor. Kısacası, Türkiye’deki zombiler görünmez olsa da etkileri somut ve sınav niteliğinde.