Yapay Zeka Anlatıyor: Gelecekte Çalışmadan Gelir Normal mi?

Gelecek, çalışmadan para kazanmanın yalnızca bir hayal olmadığını gösteriyor. Yapay zeka ile gelişen otomasyon ve yeni ekonomik modeller sayesinde bu düşünce, giderek daha gerçek bir olgu haline geliyor. Peki, herkes için geçerli olacak bir dönemeçten söz edebilir miyiz?

UBI olarak adlandırılan Evrensel Temel Gelir, devlet tarafından koşulsuz biçimde belirli bir aylık sunmayı amaçlar. Amacı, teknolojik işsizlik nedeniyle gelir kaybı yaşayanları güvence altına almak ve çalışsalar da çalışmasalar da elde edilecek bir taban para sağlamaktır. Böylece temel ihtiyaçlar güvende olurken insanlar kendi projelerine, hobilerine ve yaratıcılıklarına daha çok vakit ayırabilir. Ancak bu sürecin uygulanabilirliği için bütçelerin devasa oranlarda büyümesi gerekeceği ve vergi politikalarının köklü şekilde yeniden yapılandırılması gerektiği unutulmamalıdır.

Yapay zeka ise pasif gelir modellerinin yükselişini tetikleyebilir. Tek seferlik bir yazılan kitap veya üretilen bir dijital ürün, yıllar boyunca gelir sağlayabilir. Ayrıca algoritmaların adınıza yatırım yapması ya da piyasaları sizin adınıza hareket ettirmesi gibi etkiler, bir kez kurulduğunda kendi kendini döndüren iş modellerini mümkün kılabilir. Ancak bu noktada herkesin eşit erişime sahip olması önemli bir soru olarak kalır; teknolojiye ulaşamayanlar için bu süreç geri planda kalabilir.

Çalışmak artık bir zorunluluk değil, bir tercih haline gelebilir. Yapay zeka ve otomasyon pek çok alanda insanları yerlerinden ederken, insanlar daha çok tutkularına yönelerek çalışmayı seçebilirler. Bir şef sadece sevdiği işi yapmak için mutfakta olabilir ya da bir öğretmen, aktarım seviyesi yüksek olan bir rolü sürdürmekten keyif aldığı için ders verebilir. Böylece para kazanma kaygısı ikinci plana düşer, yaşam kalitesi ön plana çıkar. Ancak bu noktada toplumsal üretkenliğin düşmesi endişesi de gündeme gelir.

Yaratıcılık ve sanatsal üretim öne çıkar. Makinalar fiziksel işlerin büyük bir kısmını üstlense bile insanın farkı, hayal gücü ve duygusal dokunuşudur. Sanat, tasarım, içerik üretimi ve eğlence alanlarında çarpıcı gelişmeler yaşanır; insanlar artık paraya odaklı üretimden çok, kendini ifade etme amacıyla üretim yapar. Böylece her birey kendi sahnesini kurabilir ve duyguyu merkeze alan üretimler toplumda yeni değerler yaratır.

Toplumun değer yargıları da değişime uğrar. Çalışmayan birine yönelik eski yargılar erir; başarı artık nasıl çalıştığın değil, ne ürettiğin ve hangi fikirleri savunduğunla ölçülür. Güncel kimlikler, mesleklerden ziyade fikirler ve katkılar üzerinden tanımlanır. Bu durum, aile yapıları ve sosyal ilişkiler üzerinde köklü dönüşümlere yol açar.

Zenginlik kavramı da farklı bir çerçeveye girer. Büyük eve ve lüks arabalara odaklanan ölçütler yerini, özgür zaman ve yaratıcı üretime verilen değere bırakabilir. İnsanlar bazen doğayla iç içe bir yaşamı, bazen sanal dünyalarda kendi kurdukları evrenleri tercih eder; zenginlik tanımı herkes için farklı bir anlam kazanır. Ancak bu yeni paradigmada da toplum içinde kimlerin daha anlamlı yaşadığı sorusu gündeme gelir.

Yeni bir iş-yaşam dengesi ortaya çıkar. Geleneksel 9-6 modeli yerini kişisel zamanın daha çok yönetildiği bir düzene bırakabilir. İnsanlar seyahat eder, yeni hobiler edinir, dil öğrenir ve yaşam kalitesini yükseltir. İş, artık hayatın merkezi olmaktan çıkar ve sadece yaşamın küçük bir parçası haline gelir. Bu durum, işyeri baskıları ve tükenmişlik risklerini azaltabilir.

Riskler ve eşitsizlik ise dikkatle ele alınmalıdır. Gelir paylaşımında eşitlik her durumda sağlanamayabilir; gelişmiş ülkeler avantajlı olurken gelişmekte olanlarda zorluklar sürebilir. Ayrıca teknolojideki güce sahip büyük şirketler, gelir farkını daha da derinleştirebilir. Sonuç olarak, kimlerin nerede doğduğu ve hangi ekonomik sistemi içinde bulunduğu, gelecekte hangi bireylerin çalışmadan yaşama hakkına sahip olacağını belirler.