Şapka Gitti Kavga Bitti! Süleyman Demirel’i Deviren 12 Mart 1971 Darbesi Nasıl Gerçekleşti?

27 Mayıs 1960 Müdahalesi sonrası Ordu tümüyle siyasetten elini eteğini çekmiş değildi. Hatta TSK içindeki birçok asker, yönetimi sivillere teslim etme kararına karşı çıkmıştı. Devrilen Demokrat Parti’nin mirasçısı olarak kurulan Adalet Partisi’nin seçimlerde iktidara gelmesi, asker içinde büyük rahatsızlık oluşturuyordu. 

Ordu içindeki gruplaşmalar da hat safhadaydı. Türkiye, 1970’lere bu atmosferde girdi.

16 Şubat 1969 tarihinde İstanbul Beyazıt Meydanı’nda ABD’nin 6. Filo’sunu protesto etmek için 76 gençlik örgütünün toplandığı sırada meydana gelen olaylara Kanlı Pazar adı verildi. 

Gösteri yapılmadan önceki günlerde Komünizmle Mücadele Derneği uyarılarda bulunarak halkı tepkiye çağırdı. O gün, diğer bir grup da Beyazıt Meydanı’nda taşlı sopalı beklemeye koyuldu. İki grup meydanda karşılaştı. Olaylar sırasında Ali Turgut Aytaç ve Duran Erdoğan adlı gençler bıçaklanarak öldürüldü.

İşçi grevleri, eylemler, gösteriler ülkenin tek gündemi haline geldi. 9 Mart 1971 tarihinde, TSK içindeki bir grup subay yönetime el koyma girişiminde bulundu. 

Bu girişim önceden öğrenildi ve engellendi.  

Bazı görüşlere göre, Amerika Birleşik Devletleri, ulusalcı görüşe sahip bir darbenin Türkiye’de meydana gelmesine izin vermedi. 

Bu girişimi planlayan subaylar emekliye sevk edildi. Asıl darbe ise üç gün sonra gerçekleşecekti.

Parlamento ve Hükûmet süregelen tutum, görüş ve icraatı ile yurdumuzu anarşi, kardeş kavgası, sosyal ve ekonomik huzursuzluklar içine sokmuş, ATATÜRK’ün bize hedef verdiği çağdaş uygarlık seviyesine ulaşmak ümidini kamuoyunda yitirmiş ve Anayasa’nın öngördüğü reformları tahakkuk ettirememiş olup Türkiye Cumhuriyeti’nin geleceği ağır bir tehlike içine düşürülmüştür.

Bu husus süratle tahakkuk ettirilemediği takdirde, Türk Silahlı Kuvvetleri kanunların kendisine vermiş olduğu Türkiye Cumhuriyeti’ni korumak ve kollamak görevini yerine getirerek idareyi doğrudan doğruya üzerine almağa kararlıdır.’

Bu kesin ifadelerin ardından Süleyman Demirel liderliğindeki Adalet Partisi hükümeti istifa etmek zorunda kaldı. 

Demirel ise o günlerde hissettiklerini şu sözlerle özetledi:

‘Benim oturduğum koltukta zaten darağaçları vardı. Bunu hiç unutmamıştım’

12 Mart sonrası sıkıyönetim ilan edilmedi. Partiler kapatılmadı. Kesin bir askeri rejim kurulmadı. Bundan dolayı 12 Mart için ‘darbe’ yerine ‘muhtıra’ kelimesi daha çok tercih edilir. 

Buna karşın hükümet istifaya zorlandığı için askerin sivil yönetime açık bir müdahalesi olduğunu ifade etmek gerekir. 

Askerler bir teknokrat hükûmeti istiyorlardı. CHP Kocaeli milletvekili Nihat Erim ismi üzerinde anlaşıldı. Erim CHP’den istifa etti. 26 Mart 1971’de hükûmeti kurdu. Böylece artık bağımsız başbakan olan Erim, ‘partiler üstü reform hükûmeti’ni kurdu. 

Darbenin başbakanı Nihat Erim, 19 Temmuz 1980 tarihinde İstanbul Dragos’ta Devrimci Sol militanları tarafından düzenlenen suikast sonucunda 68 yaşında hayatını kaybetti.