Doom Spending Nedir: Stresle Gelen Anlık Harcamaların Ekonomisi

Bir alışveriş uygulamasını açtığında, amacın sadece görmek ve bakmak olduğundan emin oluruz. Ancak hızlıca sepete eklenen ürünler, kısa bir rahatlama hissiyle birlikte çoğu zaman pişmanlıkla sonuçlanabilir. Bu davranışın altında yatan itici güç, stresli anlarda kendini savunmaya geçiren bir mekanizmadır. Doom Spending, mutsuz ya da endişeli hissettiğimiz anlarda yapılan harcamaları ifade eder; mutluluk için değil, duygusal olarak geçici bir kontrol hissi yaratmak için yapılan uzlaşmadır.

Zihin stres altındayken beyin, kendini iyi hissettirecek bir ödül arayışına girer. Bu ödül, harcama yoluyla elde ediliyormuş gibi görünse de çoğu zaman sonunda bir pişmanlığa dönüşür. Sosyal medya evreni de bu süreci tetikleyici bir rol oynar; Instagram’daki “treat yourself” paylaşımları, TikTok’ta duygusal alışveriş haul videoları ve YouTube’daki kargo açılışları, sana “Bir şey alırsan mutlu olursun” mesajını iletir. Duygusal dalgalanma esnasında bu içerikler harekete geçirir ve harcama davranışını otomatikleştirir.

Harcama değil, kontrol arıyorsun. Doom spending yapan kişiler çoğu zaman aldıkları şeyleri gerçekten istemezler; ancak sipariş verirken hissettikleri “kontrol bende” duygusu onlar için çok caziptir. Gün içinde her şeyi kontrol edemediğini düşünürken, alışverişin son adımı sana güç kazandırır. Burada asıl sorun bir ihtiyaç değil, duygusal dengeyi bulmaktır. Zamanla bu davranış, hem finansal olarak sıkıntıya yol açar hem de ruhsal sağlığı yorabilir; bazen “Neden aldım ki?” sorusu sıklaşır ve harcama, utanca dönüşür.

Bu döngü fark edilir ve yönetilebilir. Neyin yanlış işlediğini anlamak için şu soruları kendine sorarak başlayabilirsin: Gerçekten buna ihtiyacım var mı? Bu harcama ruh halimi mi, yaşam kalitemi mi etkiliyor? Bir gün sonra hâlâ ister miyim? Bu sorular, çoğu durumda 24 saat geçmeden harcamaların çoğunu anlamsız hale getirir. Peki harcama yerine ne gelebilir? Dopamin salgısını dengelemek için başka yöntemler de vardır: 15 dakikalık bir yürüyüş, kısa bir meditasyon, sevdiğin birini aramak, sıcak bir duş almak veya duygularını yazıya dökmek. Bunlar, o anki ruh haline alışverişten çok daha sağlıklı ve sürdürülebilir yanıtlar sunar; çünkü asıl mesele, bir şeyi hissetmektir, bir şeyi satın almak değildir.